Արտեզյան ջրհորներ
07/04/2018
Ջուրը, Համաշխարհային օվկիանոսից գոլորշիանալով, անցնում է մթնոլորտ, այնտեղից տեղումների ձևով թափվում է ցամաքի վրա, որտեղից էլ՝ գետերի ու աղբյուրների միջոցով նորից վերադառնում օվկիանոս: Ջրի ծավալը Երկրի վրա միշտ հաստատուն է և չի փոփոխվում: Սակայն ջուրը գտնվում է անընդհատ շարժման մեջ՝ անցնելով ջրոլորտի մի բաղադրիչից մյուսին, ինչպես նաև՛ մի վիճակից մյուսին:
Ստորգետնյա են կոչվում այն բոլոր ջրերը, որոնք գտնվում են երկրակեղևի տարբեր խորություններում՝ ապարների ծակոտիներում ու ճեղքերում:
Երկրակեղևը կազմող ապարները բաժանվում են 3 խմբի, ջրաթափանց (խիճ, ավազ) կիսաթափանց (լյոս, տորֆ, մերգելներ), ջրակայուն կամ ջրամերժ (կավ, գրանիտ, մարմար): Ջրակայուն շերտում կուտակված ստորերկրյա ջրերը կոչվում են գրունտային ջրեր (գետնաջրեր):
Ջրակայուն շերտերում կուտակված ստորերկրյա ջրերը կոչվում են գրունտային ջրեր (գետնաջրեր): Երբեմն դրանք այնքան մոտ են լինում երկրի մակերևույթին, որ շրջապատը ճահճալակում է: Հարթավայրերում, որտեղ գետնաշերտերը հորիզոնական են, ջրերը, կուտակվելով, գոյացնում են ջրատար շերտ: Ստորգետնյա ջրերը դուրս հանելու համար փորում են ջրհորեր: Ստորգետնյա ջուրը կուտակվում է նաև երկու ջրամերժ շերտի միջև: Բավական է այդպիսի տեղանքում ջրակայուն վերին շերտում հորատանցք փորել, և ջուրը հիդրոստատիկ ճնշման տակ շատրվանով կցայտի դուրս: Այդ կարգի ջրհորերը, ի տարբերություն սովորականների, կոչվում են արտեզյան:
Լեռնային երկրներում, այդ թվում նաև Արցախի Հանրապետության լեռնային տարածքում, որտեղ ապարաշերտերն ունենում են, որոշակի թեքություն, ստորգետնյա ջրերը շարժվում են և, տեղանքի երկրաբանական կառուցվածքից կախված, դուրս են գալիս երկրի մակերևույթ (սովորաբար՝ գետահովիտներում և ձորերում)՝ առաջացնելով աղբյուրներ:
Բնական ժայթքող աղբյուր Արցախում
Ներկայումս բնապահպանական լուրջ խնդիր է ստորգետնյա ջրերի մաքրությունն ու պահպանումը:
