ԱՐԵՎԱԾԱՂԻԿ | Արցախի հանրապետությն գյուղատնտեսության նախարարություն

Ամենօրյա
օդերևութաբանական
տեղեկատվություն
Հերկի և ցանքսի ցուցանիշներ
Բերքահավաք

ԱՐԵՎԱԾԱՂԻԿ

ԱՐԵՎԱԾԱՂԿԻ ՄՇԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ

Արևածաղիկը հանդիսանում է հիմնական և առավել բերքատու յուղատու մշակաբույս: Յուղատու արևածաղկի լավագույն սորտերի սերմերը պարունակում են 50-57% յուղ: Քուսպը սննդանյութերով հարուստ է, և հանդիսանում է հրաշալի խտացրած կեր: Արևածաղկի 100 կգ քուսպը պարունակում է 100 կերային միավոր, իսկ 100 կգ կանաչ զանգվածը` 17 կերային միավոր:

Արևածաղիկը սիլոսային կուլտուրա է, տալիս է 40-80 տ կանաչ զանգվածի բերք: Որպես շարահերկ, մեծ է նաև արևածաղկի մշակման ագրոտեխնիկական նշանակությունը: Հարավի պայմաններում արևածաղիկը եգիպտացորենի, ճակնդեղի և այլ շարահերկ կուլտուրաների հետ համեմատած ավելի վաղահաս լինելու շնորհիվ լավ նախորդ է հանդիսանում աշնանացան հացաբույսերի համար: Արևածաղկի համար լավագույն նախորդ է հանդիսանում այն աշնանացանը, որը ցանում են ցելից հետո: Համեմատաբար խոնավ շրջաններում, որտեղ ցանքաշրջանառության մեջ մշակվում են բազմամյա խոտաբույսեր, նպատակահարմար է արևածաղիկը ցանել բազմամյա խոտաբույսերի դաշտը վարելուց հետո երրորդ կամ հինգերորդ տարում, այսինքն` մշակել այդ ցանքաշրջանառության մեջ շարահերկ կուլտուրաներին հատկացված առաջին կամ երկրորդ դաշտում: Դաշտային ցանքաշրջանառություններում արևածաղկին պետք է հատկացնել միայն մեկ դաշտ, այն հաշվով, որ միևնույն դաշտում մշակվի 7-9 տարի ընդմիջումից հետո:

Արևածաղիկը զգայուն է պարարտանյութերի նկատմամբ: Մեկ ցենտներ արևածաղիկը սերմնապտուղ կազմակերպելու համար ծախսում է. ազոտ` 6, ֆոսֆոր` 2.6 և կալիում` 18.6 կգ/հա: Պարարտանյութերը զգալի չափով բարձրացնում են արևածաղկի սերմնապտղի բերքը և յուղի տոկոսը: Ազոտական պարարտանյութերը հաճախ իջեցնում են արևածաղկի դիմացկունության աստիճանը ժանգի նկատմամբ: Գոմաղբը բոլոր պայմաններում բարձրացնում է արևածաղկի բերքատվությունը: Բերքատվությունը զգալի չափով բարձրացնում է, երբ յուրաքանչյուր հեկտարին տրվում է 20-40 տ գոմաղբ, 60-ական կիլոգրամ ֆոսֆոր և կալիում:

Արևածաղկին հատկացված հողի մշակումը պետք է սկսել խոզանի երեսվարով: Ժամանակին կատարած խոզանի երեսվարից հետո պետք է կատարել հիմնական պարարտացում և վարել 25-27 սմ խորությամբ: Ցրտահերկը պետք է կատարել հնարավորին չափ վաղ ժամկետում: Արևածաղկի դաշտը գարնանը պետք է փոցխել, այնուհետև կատարել նախացանքային կուլտիվացիա և դարձյալ փոցխել: Արևածաղկի ծիլերը լավ են դիմանում ուշ գարնանային սառնամանիքներին, այդ պատճառով էլ այն պետք է գարնանը ցանել վաղ ժամկետներում: Ուշ ցանքի դեպքում թե սերմի, թե սիլոսային զանգվածի բերքը խիստ ընկնում է: Ցանքը ուշացնելիս իջնում է նաև յուղի տոկոսը և վատանում նրա որակը:

Արևածաղկի ցանքը պետք է կատարել շարային և քառակուսի-բնային եղանակով: Շարային եղանակի դեպքում միջշարքային տարածությունը սահմանում են 60 — 70 սմ, իսկ միջբուսային տարածությունը` 30 — 35 սմ: Քառակուսի բնային եղանակով ցանք կատարելու դեպքում նպատակահարմար է միջշարքային և միջբնային տարածությունները սահմանել 70 x 70 սմ, յուրաքանչյուր բնում թողնելով 2 բույս: Ցանքի նորման քառակուսի — բնային եղանակի դեպքում կազմում է 6 — 10 կգ/հա: Շարային եղանակով ցանք կատարելու դեպքում չորային շրջաններում պետք է վերցնել 20 — 30, իսկ խոնավ շրջաններում` 23 — 25 կգ սերմ: Ցանքը սովորաբար պետք է կատարել 6 — 7, իսկ չորային շրջաններում` 8 — 10 սմ խորությամբ:

Արևածաղկի միջշարքային տարածությունների փխրեցումը պետք է կատարել 3 — 4 անգամ: Առաջին փխրեցմանը զուգընթաց անհրաժեշտ է բույսերը նոսրացնել: Այդ աշխատանքը պետք է կատարել առաջին զույգ իսկական տերևները կազմակերպվելու պահին: Լավ արդյունք է տալիս արևածաղկի ցանքսերի լրացուցիչ փոշոտումը մեղուների միջոցով (2 մեղվաընտանիք 1 հեկտարի հաշվով):

Արևածաղկի բերքահավաքը պետք է կատարել, երբ զամբյուղների 60-65 %-ը գորշացել է: Արևածաղկի սերմնապտուղ պետք է պարունակի 6.5 -7.0 % խոնավություն և պահպանվի ակտիվ օդափոխվող պահեստներում: Սիլոսի համար արևածաղկի կանաչ զանգվածի բերքահավաքը պետք է կատարել զամբյուղներ առաջանալու և հատ ու կենտ ծաղիկներ երևալու շրջանում: